Праца па інтрадукцыі бруснічных ягадных раслін распачата ў Цэнтральным батанічным садзе АН БССР у пачатку 80-х гадоў мінулага стагоддзя супрацоўнікамі лабараторыі мабілізацыі раслінных рэсурсаў. Першай культурай, уцягнутай у даследаванні, з'явілася журавіны буйнаплодныя Oxycoccus macrocarpus (Ait.) Pers. Па распараджэнні дырэктара Цэнтральнага батанічнага саду акадэміка Н.У. Смольскага для ацэнкі адаптацыйнага патэнцыялу новай культуры і магчымасці яе вырошчвання ў Беларусі ў ЦБС быў спецыяльна падрыхтаваны ўчастак, які імітуе ўмовы журавінавай плантацыі. Загадчыкам лабараторыі мабілізацыі раслінных рэсурсаў Кудзінавым М.А. і м.н.с. Шаркоўскім Я.К. з Галоўнага батанічнага саду АН СССР (г. Масква) былі атрыманы тронкі 8 гатункаў: Early Black, Frankliv, Wilcox, Bergman, Beckwith, Howes, Mac Farlin і Stevens. Гатункі былі высаджаны на асобных дзялянках, акружаных канаўкамі, запоўненымі вадой. Самі дзялянкі таксама былі падрыхтаваны адпаведнай выявай: грунт з участку прыбралі і замянілі яго верхавым торфам, паверхня дзялянак замульчавалі 6-7 гл пластом крупнозерністой пяску. Тутака ж былі высаджаны перададзеныя супрацоўнікамі ГБС першыя 9 кустоў буякі высакарослай. Пачынаючы з 1972 года ў ЦБС праводзяцца шырокамаштабныя інтрадукцыйныя даследаванні роду журавіны. Даследуюцца тэарэтычныя перадумовы інтрадукцыі паўночнаамерыканскага выгляду, а на эксперыментальным участку вывучаюцца не толькі гатункі журавін буйнаплоднай, але вядзецца таксама адбор і ацэнка формаў мясцовага выгляду - журавін чатырохпялёстнай. У выніку праведзеных на працягу 5 гадоў даследаванняў была даказана перспектыўнасць культывавання журавін буйнаплоднай у Беларусі, а сабраныя матэрыялы паслужылі асновай для кандыдацкай дысертацыі Шаркоўскага А.К. Адначасова, акадэмікам Н.У. Смольскім а таксама супрацоўнікамі ЦБС заг. лаб. Кудзінавым М.А., м.н.с. Шаркоўскім Я.К. і інш. праводзілася праца па папулярызацыі культуры журавін і распрацоўка тэхналогіі яе прамысловай апрацоўкі. З 1976 года, пасля смерці акадэміка М.У. Смольскага Цэнтральны батанічны сад узначаліў Сідаровіч А.А. і далейшая праца па інтрадукцыі бруснічных працягвалася пад яго кіраўніцтвам. Даследаваннямі Кудзінава М.А., Шаркоўскага А.К., Шарсценікінай А.В., Шапіра Д.К. і інш. была даказана перспектыўнасць і абгрунтавана неабходнасць плантацыйнага вырошчвання журавін буйнаплоднай у Беларусі. Вынікам з'явілася будаўніцтва першай у СССР прамысловай плантацыі журавін буйнаплоднай у Ганцавіцкім раёне Брэсцкай вобласці, уведзенай у эксплуатацыю ў 1980 годзе. Гатовы аб'ект быў перададзены Ганцавіцкаму лясгасу, навуковую працу вялі 3 супрацоўнікі лабараторыі мабілізацыі раслінных рэсурсаў ЦБС: інжынеры: Юнкевіч Мікалай Міхайлавіч, Канановіч (Курловіч) Таццяна Уладзіміраўна і лабарант Рабцэвіч Надзея Мікалаеўна. Галоўнай праблемай закладкі плантацыі журавін буйнаплоднай з'явілася адсутнасць пасадачнага матэрыялу. На адзін чэк (№ 2), плошчай 1 га з 10 падрыхтаваных была перавезена калекцыя сартоў з Цэнтральнага батанічнага саду. На працягу першага года вялося чаранкаванне наяўных гатункаў і паступовае рассаджванне іх палосамі па ўсім пляцы чэка. Для закладкі астатніх 9-ці чэкаў вяліся перамовы аб закупцы чаранкоў у ЗША. З вялікімі цяжкасцямі ў 1982 годзе былі дастаўлены тронкі двух гатункаў: Ben Lear і Stevens, якія адразу ж былі высаджаны на плантацыю. Атрыманага матэрыялу хапіла на 4 чэкі. Праз год (у 1983 годзе) былі закуплены і высаджаны на плантацыю яшчэ 3 гатункі (па 1 га): Searls, Piligrim і Mac Farlin. У далейшым плантацыя служыла матачнікам для закладкі новых плантацый журавін у БССР і РСФСР. У гэтым жа годзе на Ганцавіцкай НЭБ была створана новая лабараторыя ЦБС (лабараторыя інтрадукцыі пладова-ягадных раслін), якую ўзначаліў Рубан М.М., а штат быў папоўнены новымі супрацоўнікамі: Марозаў А.В., Басак В.М., Босак Т .І., Кусянкова В.А., Пятніца Ф.С. і інш. Вырошчванне журавін буйнаплоднай на прамысловай плантацыі поўнасцю пацвердзіла высновы беларускіх вучоных і дало магчымасць пашырыць даследаванні. Дзякуючы гэтаму прамысловая культура журавін атрымала сваё развіццё і падтрымку Дзяржструктур. Пастановай Савета Міністраў БССР і Мінмеліявадгаса СССР ад 22 жніўня 1986 года была зацверджана комплексная праграма "Аб арганізацыі ў Беларускай ССР прамысловай вытворчасці буйнаплодных журавін", распрацаваная на аснове вынікаў шматгадовых даследаванняў па інтрадукцыі журавін, праведзеных у БССР. У рэалізацыі праграмы былі задзейнічаны 9 навукова-даследчых і пошукавых устаноў з 9 міністэрстваў і ведамстваў БССР і СССР. Пачынаючы з гэтага часу, распрацоўвалася схема размяшчэння і графік будаўніцтва прамысловых плантацый журавін буйнаплоднай на перыяд да 2000 года на плошчы 5000 га. На Ганцавіцкай навукова-эксперыментальнай базе і прамысловай плантацыі журавін каля в. Селішча, Пінскага раёна з агульнай плошчай пасадак 47 га адпрацоўваліся параметры аптымальнай структуры спецыялізаваных гаспадарак і перапрацоўчых вытворчасцей, праводзілася ацэнка і адбор найбольш перспектыўных сартоў, вывучаліся спосабы размнажэння сартоў, характарыстыкі водна-паветра рэжыму глеб, шляхі аптымізацыі мінеральнага харчавання раслін, меры комплекснай абароны плантацый ад пустазелля, хвароб і шкоднікаў. Паралельна, у 1982 годзе былі пачаты даследаванні па інтрадукцыі буякі высакарослай. Першыя гатункі буякі былі атрыманы з Галоўнага батанічнага саду АН СССР у 1980 годзе: 45 кустоў (Эрліблю - 10-гадовага ўзросту, астатнія - пяцігадовага) 8-мі гатункаў (Блюрэй -19, Дыксі - 8, Ранкакас - 1, Ковил -7, Эрліблю - 1, Герберт - 5, Блюкроп - 3, Берклі - 1. Кусты былі высаджаны на чэку № 1 журавінавай плантацыі. У 1981 калекцыя была папоўнена яшчэ 130 кустамі чатырох-пяцігадовага ўзросту (Блюрэй - 11, Дыксі - 29, Ковіл - 26, Герберт -28, Скаммел - 19, Блюкроп - 7, Ранкакас - 5, Берклі - 2, Атлант 1, і №13 - 2, якія таксама былі высаджаны на чэку № 1. У 1982 годзе пачата праца па размнажэнні буякі одревесневшими тронкамі. Да 1984 года сваім пасадачным матэрыялам засаджаны ўвесь чэк. У 1986 годзе ўсе маладыя кусты калекцыі перасаджаны ў поле, старымі кустамі, атрыманымі ў 1980-81 г.г. закладзены матачнік, які існуе да гэтага часу. Вясной у маі 1987 года Курловіч Т.В. былі прывезены не ўкаранёныя адраўнелі тронкі гатункаў буякі з ГБС, высаджаныя ў цяпліцу на ўкараненне. Восенню 1987 года Курловіч Т.В. і Рубанам Н.М. прывезены ўкаранелыя тронкі гатункаў буякі з Латвійскага батанічнага саду (14 гатункаў па 6 шт.), якія былі высаджаны ў цяпліцу для перазімоўкі. Восенню 1987 года Рубанам М.М. з Варшаўскай сельгасакадэміі былі прывезены тронкі 5 гатункаў брусніцы (Koralle - 40 шт., Masovia - 9 шт., Erntesegen - 5 шт., Erntedank і Erntekrоne па 2 шт. На працягу зімы і вясны 1987-1988 г.г. Ганцавіцкай НЭБ тронкі ўкараніліся, а затым гатункі былі размножаны і высаджаны на калекцыйны ўчастак для правядзення інтрадукцыйных даследаванняў. ВВ 1988 (13/06) атрыманымі і перазімавалымі саджанцамі быў закладзены калекцыйны ўчастак буякі за плёнкавымі цяпліцамі злева ад дарогі, які існуе па цяперашні час. У 1988 годзе было высаджана: Латвійскіх саджанцаў гатункаў Атлантык - 6 кустоў, Блюкроп - 5 кустоў, Герберт - 5 кустоў, Дэлайт - 4 кусты, Уэймут - 3 кусты, Тыфблю - 4 кусты, Канкорд - 4 кусты, Ковіл - кустаў - 4 кусты, Вудард - 3 кусты, Блюрэй - 3 кусты, Эрліблю - 3 кусты, Берклі - 3 кусты і Ранкакас - 3 кусты; саджанцаў з ГБС гатункаў Уэймут - 2 кусты, Берклі - 2 кусты, Джэрсі - 2 кусты, Рюбел - 1 куст, Піянер - 5 кустоў, Атлантык - 1 куст, Берлінгтан - 1 куст, Канкорд - 6 кустоў. У гэтым жа годзе (4.08.1988г.) на калекцыйны ўчастак былі высаджаны саджанцы гатункаў наяўных у старым матачніку: Ранкакас - 5 кустоў, Блюрэй - 5 кустоў, Ковіл - 5 кустоў, Герберт - 5 кустоў, Дыксі -5 кустоў, Берклі - 5 кустоў, Эрліблю - 5 кустоў, № 13 - 5 кустоў. У 9-11 шэрагах (пасля высакарослай дурніцы было высаджана 19 кустоў гібрыдных сеянцоў ад апылення дурніцы топяным пылком гатунку Блюрэй (Курловіч, 1986 г).) У траўні 1989 Курловіч Т.В. прывезена з ГБС і высаджана на калекцыйны ўчастак 4 куста V.myrtillus, а Рубанам Н.М. прывезены з Варшаўскай сельгасакадэміі тронкі 32 новых сартоў журавін буйнаплоднай, якія былі высаджаны на ўкараненне ў цяпліцу, а вясной 1990 года перасаджаны на калекцыйны ўчастак. У жніўні 1989 гады высаджаны шэрагі 13-23 сеянцамі наяўных гатункаў дурніцы высакарослай, а таксама ўкаранёнымі тронкамі формаў дурніцы среднерослой (прывезены Рубанам Н.М. з варшаўскай с/г акадэміі, а (26.09) на 23 .тупяной атрыманай з Іркуцка высаджаны 2 куста Vaccinium hirtum. У 1990 годзе на 23 шэраг высаджаны атрыманыя з Латвійскага бот. саду: V. arctostaphylos - 3 куста, V. japonicum - 3 куста, V. hirtum - 2 куста, V. caesium - 3 куста, V. fragile - 3 куста, V. angustifolium var. laevifolium - 4 куста. На 24-й шэраг высаджаны (ад дарогі) гатунак Блюджаў - 6 кустоў (прывезены Рубанам М.М. з Польшчы), гатункі Рюбел (1 куст) і Джэрсі (1 куст) атрыманыя з Латвійскага батанічнага саду. Да пачатку перабудовы (1990 г.) у БССР быў уведзены ў эксплуатацыю шэраг плантацый у калгасах і лясгасах рэспублікі: в. Дзятлавічы Лунінецкага р-на, у Бярозаўскім лясгасе Брэсцкай вобл., Лельчыцкім лясгасе Віцебскай вобл. і інш. Пачалася закладка плантацый журавін і ў РСФСР. Але перабудова і распад СССР практычна цалкам спынілі працэс развіцця журавінства як галіны сельскай гаспадаркі. Тым не менш, вывучэнне гэтай культуры, а таксама даследаванні па інтрадукцыі журавін і іншых відаў бруснічных культур: буякі і брусні працягваліся. Калекцыя бруснічных Ганцавіцкай НЭБ да гэтага часу налічвала: 39 сартоў журавін буйнаплоднай, 24 сарты буякі высакарослай і 5 сартоў брусніц. У далейшым супрацоўнікамі лабараторыі інтрадукцыі пладова-ягадных раслін ЦБС праводзіліся не толькі навуковыя даследаванні, але таксама пошук новых сартоў і папаўненне калекцыі, што паслужыла асновай для адбору найбольш перспектыўных сартоў, закладкі матачнікаў і ўкаранення бруснічных культур у вытворчасць. У снежні 1996 года Рубанам М.М. прывезены ўкаранёныя тронкі 10 сартоў буякі з Польшчы, высаджаныя на перазімоўку ў цяпліцу. 11.03.1997 года гэтыя гатункі высаджаны ў калекцыю (25-30-й шэрагі): Блюэтта - 10 шт., Джэрсі - 9 шт., Берклі - 10 шт., Блюкроп - 10 шт., Эрліблю - 10 шт., Нортланд - 10 шт., Уэймут - 10 шт., Дорроу - 10 шт., Блюрэй - 10 шт., Блюджаў - 10 шт., Герберт - 10 шт. У гэтым жа годзе пачата закладка першых вытворчых пасадак дурніцы высакарослай (Баранавіцкі лясгас, Мілавіды, а таксама прыватныя гаспадаркі: Сцепанюк М.Л., Рубан М.М., Барышава В.Б.). У 1999 годзе закладзены новы калекцыйны ўчастак (за сартаваннем) гатункамі, закупленымі ў Германіі: Хардыблю - 36 кустоў, Нэльсан - 36 кустоў, Ковіл - 36 кустоў, Элізабэт - 37 кустоў, Кэралін Блю - 37 кустоў, Блю Роўз кустоў, Кроўтан - 37 кустоў, Дароу 33 куста, Дюк, Джэрсі, Блюэта, Патрыёт, Блюкроп, Нортблю, Норткантры. Курловіч Т.В.
